MS hastası olmak Covid-19 enfeksiyonuna yakalanmak açısından risk faktörü değildir
MS hastası olmak Covid-19 enfeksiyonunu ağır geçirmek için risk faktörü değildir
MS tedavisi için tedavi kullanmak Covid-19 enfeksiyonuna yakalanmak açısından risk faktörü değildir
MS tedavisi için kullanılan herhangi bir ilaç Covid-19 enfeksiyonunu ağır geçirmek için risk faktörü değildir.
Covid-19 enfeksiyonu ağır geçirmek için belirleyici bazı risk faktörleri vardır. Yüksek yaş, özürlülüğün fazla olması, ek hastalıkların varlığı, ilerleyici tip MS hastalık türünün olması ve uzun hastalık süresi Covid-19 enfeksiyonunun ağır geçirilmesine sebep olabilir.
Yüksek yaş, özürlülüğün fazla olması ve ek hastalıkların varlığı MS dışındaki durumlarda da Covid-19 enfeksiyonunu ağır geçirmek için risk faktörüdür.
MS hastalarının inaktif virüs (sinovac) ve mRNA (biontech) aşılarını olmasında bir sakınca görülmemektedir.
Adenoviral vektör aşıları için yeterli bilgi yoktur bu nedenle önerilmemektedir. Canlı virüs aşıları MS hastalarında önerilmez.
İnterferon, teriflunamid, dimetil fumarat, fingolimod ve natalizumab etken maddeleri tedavileri kullanan MS hastaları özel durumlar dışında Covid-19 aşısını her zaman yaptırabilirler. Bu hastaların enjeksiyon tedavisi ile aşılarını aynı güne denk getirmemeleri önerilir.
Kladribine, ocrelizumab ve alemtuzumab kullanan hastaların bu tedavilerden 4-6 hafta önce aşılarını olmaları, tedaviyi alan hastaların ise 3-4 ay sonra aşılarını olmaları önerilir.
Hasta özelinde ulaşabilecek farklılıklar nedeni ile takip eden hekimlerine danışmaları önerilir.
MS bulaşıcı bir hastalık değildir, eşe, aile bireylerine ya da başka bir kimseye bulaşması söz konusu değildir.
MS’in nedeni stres değildir. Ancak stresli yaşamın MS’e olumsuz etkileri olduğuna dair veriler vardır. Ama stres ile MS alevlenmesi arasındaki ilişkinin doğası tam aydınlatılamamıştır.
MR tetkiki sırasında yatarak MR cihazına girersiniz. MR’da radyasyon yoktur. Hastalığınız gereği sık MR yaptırmanızın vücudunuza bir zararı yoktur. Toplumda bazı kişilerde MR cihazına girme fobisi vardır. Vücudunuzda kalp pili, protez metal vs var ise doktorunuzu uyarınız, MR’a giremeyebilirsiniz. MS’e özel protokolle MR yapılması gerekmektedir.
EDSS, genişletilmiş özürlülük durum skalası, MS’li kişilerin özürlülük durumlarını derecelendirmekte kullanılan bir ölçektir. EDSS hesaplamasını nöroloji uzmanı yapabilir. 1 ile 10 arasında değerler verilir. Bu skala hastalığın takibi açısından doktorunuz tarafından kullanılmaktadır.
Atakları tam olarak ortadan kaldıran bir yöntem yoktur. Atak sıklığını ve size olabilecek olumsuz etkilerini azaltmak için düzenli yaşam aktiviteleri, düzenli ve uygun beslenme, mümkün olduğunca stresli yaşamı kontrol etme ve iyi uyku düzeni son derece önemlidir. Enfeksiyonlar atakları tetikleyebileceğinden enfeksiyon gelişiminin önlenebilmesi için kendinize dikkat etmeniz ve kişisel hijyeninizin iyi olması gereklidir.
MS ataklarının çoğu bir süre sonra tamamen düzelir. Bazı ataklardan sonra düzelme zaman alabilir. Atakların bazılarında değişik düzeylerde sekel kalır.
MS ataklarında bazen tek bazen de iki taraflı bacak güçsüzlüğü görülebilir. Atak olmadan hastalığın seyri içerisinde de bacaklarda güçsüzlük ve buna bağlı yürüme zorluğu görülebilir. Bazı kişilerde bacaklarda güçsüzlük olmadan da yürümede zorluk olabilmektedir. Özellikle denge merkezlerinin etkilendiği durumlarda, dengesizliğe bağlı olarak yürüme zorluğu olabilir. Kişiler merdiven inip çıkmada, uzun mesafe yürümekte bu zorluğu daha fazla hissedebilir. Kişiler, bu problemlerini ‘Sanki ayak benim ayağım değilmiş gibi’, ‘Yer ayağımın altından kayıyormuş gibi hissediyorum’ gibi sözlerle ifade edebilmektedir.
Yiyecek, polen vb allerjik maddelerin MS’e yol açtığına dair hiç bir kanıt yoktur. Allerjik durumların yalancı atakları artırması söz konusu olabilir.
MS’li kişilerin yaklaşık yarısında değişik şiddetlerde unutkanlık, konsantrasyon ve dikkat eksikliği gibi bilişsel bozulmalar görülür. Ancak kişilerin çoğunun yakındığı unutkanlık, dalgınlık, yoğunluk veya depresyondan kaynaklanmaktadır.
Nadir durumlar haricinde annenin MS’li olmasının bebeğine bir zararı yoktur. Bebeğe zararlı olabilecek MS ilaçları hamilelik sürecinde kullanılmamalıdır.
Egzersiz kendi başına MS’i iyileştiremez ama sağlığı olumlu etkilediği gibi hareketsizlikten oluşabilecek birtakım komplikasyonları önler. İyi bir iştah ve uyku, düzenli barsak ve idrar fonksiyonları üzerine ve kişinin kendini iyi hissetmesinde etkili olduğundan düzenli egzersiz çok faydalıdır. Kişiyi hem psi¬kolojik, hem de fiziksel açıdan olumlu etkiler.
Sigara içmek sağlığa zararlıdır. Nefes darlığı, akciğer enfeksiyonuna yatkınlık, kalp atışlarında düzensizlik gibi birtakım sorunlara sebep olduğu gibi, tabiatıyla da mevcut MS şikayetlerini ağır¬laştırır. Ayrıca sigaranın MS’e olumsuz etkileri olabileceği de gösterilmiştir. Alkol tüketimi ise, koordinasyon bozukluğu, dengesizlik, peltek konuşma ve davranış bozukluklarına sebep olur. Sonuçta, mevcut şikayetler olumsuz etkilenir.
MS’li kişilerin büyük bir çoğunluğu sıcak ve rutubetli havanın, sıcak su ile yıkanmanın veya ateş yükselmesinin şikayetlerini kötüleştirdiğini farketmiştir. Kişiler, günün en sıcak saatlerini serin bir yerde geçirmeyi, sıcak yerine ılık su ile yıkanmayı tercih etmelidir. Buz torbaları ile serinlemek, serin tutan giyecekler giymek ve soğuk duş almak şikayetleri önemli ölçüde hafifletir.
Başka rahatsızlıklarınız nedeni ile anestezi almanızda ve ameliyat geçirmenizde MS’li olmanız hiçbir engel yaratmaz. Diş çekimi ve operasyonları da rahatlıkla yapılabilir. Ancak anestezi uygulaması ve bu tip operasyonlardan önce mutlaka nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmenizde fayda var. MS alevlenmesi durumunda acil olmayan operasyonlar iyileşme dönemine ertelenebilir.
Yeni oluşan plakların bir kısmı düzelir ve kontrol MR’ında küçülür veya kaybolur. Ama bazı plaklar uzun dönemde artık kalıcı olur ve MR’da hep görülür.
MS psikolojik bir hastalık değildir. Birincil olarak akıl sağlığını etkileyen bir hastalık değildir. Ancak, hastalığın gidişinde bazı kişilerde depresyon ve bilişsel bozulmalar (konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık gibi) görülebilmektedir.
İyi huylu MS, kişilerin uzun bir süre yeni şikayetlerinin olmaması anlamına gelmektedir. Kişiler, yaşamlarına belirtisiz veya yaşam kalitesini etkilemeyen belirtiler dışında normal bir şekilde devam ederler.
Alternatif tedavi uygulayanlar MS konusunda uzman olmadıkları gibi, teşhis yapmaya da yetkili değildirler. Alternatif tedavilerin MS’e olumlu etkisi olup olmadığı hususu halen belirsizliğini korumaktadır. Akupunkturun, yoganın, görselleştirme ve gevşeme tekniklerinin veya katkılı gıdaların(vitaminler dahil) MS üzerinde kanıtlanmış bir etkisi henüz gösterilememiştir. Bununla birlikte, bazı kişiler alternatif tedavilerin kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olduğunu düşünmektedirler. MS’i olan bir kişi, kendine yardımcı olan her tekniği seçebilir. Ancak alternatif bir tedavi görmeye karar vermeden önce, bu tedavinin potansiyel risklerini, yararlarını ve maliyetini araştırması önerilir. Ayrıca alternatif tedavi seçeneklerini kullanmadan önce doktorunuz ile konuşmanız önerilir. Alternatif tedaviler tıbbi tedavilerin yerini alamazlar. Sadece tıbbi tedavileri destekleyen unsurlardır.
